Rus isimlerin açıklaması
Tam Rus isminin 3 parçası var: kişisel isim, baba adı ve soy isim. Rus kişi isimleri genelde Roma ya da Yunanistan kökenli, Slav aslı isimler oldukça az. İsmin 2 şekli kullanılıyor: kısa ve tam. İsim kısaltmaları resmi olmayan ortamda kullanılıyor, mesela, akraba ve arkadaşlar arasında.
Bazı Rus isimlerinin tam ve kısaltmış şekilleri
Görebildiğiniz gibi erkek isimlerinin kısaltmaları genel olarak “A” ve “Я” ile sona eriyor, onlar dişil gibi çekim ekleri alırlar.
Baba adı şöyle oluşur: erkek adı + -ОВИЧ-ЕВИЧ (erkek için) ya da –ОВНА-ЕВНА-(Н)ИЧНА (kadın için) eki. Kural burada böyle: kişinin babasının tam adı “-Й” ile bitiyorsa ekin ilk harfi “E” (“Й” harfi düşer; “Й” önceki “И” harfi ise bazen yumuşatma işaretine dönüşür, “E” harfi ise değişmez), ünsüzle bitiyorsa “O” harfi gelir. Bu ekler isimdeki vurguyu değiştirmezler.
Örnekler:
Алекса’ндр + -ОВИЧ = Алекса’ндрович,
Серге’й + -ЕВИЧ = Сергее’евич,
Васи’лий + -ЕВИЧ = Васи’льевич,
Бори’с + -ОВНА = Бори’совна,
Алексе’й + -ЕВНА = Алексе’евна,
Илья’ + -НИЧНА = Ильи’нична,
Ники’та + -ИЧНА = Ники’тична.
Kişi adı ve baba adı beraber söylenirken saygılı muamele sayılır, mesela, Лидия Ивановна, Иван Васильевич.
Ruslarda kadının ve erkeğin soyadı farklı olur. Kadın soyadında sonuna bir “A” gelir. Soneklerine göre iki tip soy isim var: “-ОВ/-ЕВ/-ЁВ” ile biten (kadın için aynısı “-ОВА/-ЕВА/-ЁВА”) ve “–ИН/-ЫН” (kadın için “-ИНА/-ЫНА”) ile bitenler. Birinci grup ekleri olan soyadları eril bir sözcükten, ikinci grup ekleri olanlar dişil bir sözcükten ileri gelmektedir.
Gramer bir biçimi olarak soyadı tamlama demektir, sonundaki ekler Türkçedeki tamlama ekine (“-nın”) benzer. Eski Rusya da soyadı uzun süre yoktu, insanı tanıtmak için adına babasının adı, lakabı ya da mesleği ekleniyordu, mesela, ИВАН КОШКИН СЫН (СЫН - oğul) – ‘“КОШКA” lakabı taşıyan adamın oğlu İvan’, ИВАН КУЗНЕЦОВ СЫН – “demircinin oğlu İvan”. Sonra bu lakabları soy isim olarak kaldılar; adamın tam adı öyle yazmaya başladılar: ИВАН ПЕТРОВ СЫН КОШКИН, daha sonra bu “ПЕТРОВ СЫН” şimdiki “ПЕТРОВИЧ” oldu.
Tabi Ruslarda gösterdiğimiz ekleri olmayan yabancı soy isim çoktur. Mesela, ukrain soyadların çoğu “-ОНКО/-ЕНКО” ile biter “-ИЧ” ile sona eren soyadı büyük ihtimal Belarus (ya da ukrain).